Als migranten niet langer in een Europees land mogen blijven, moeten ze terug naar hun land van herkomst. Nederland vindt dat migranten hiervoor zelf verantwoordelijk zijn. Bij voorkeur vertrekt een migrant dan ook zelfstandig en vrijwillig.
Organisaties zoals de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) van het ministerie van Justitie en Veiligheid of de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) bieden migranten steun bij het terugkeren naar hun land van herkomst. Als het nodig is gebeurt vertrek gedwongen, waarbij ook gebruik gemaakt kan worden van vreemdelingenbewaring.
De terugkeer van migranten zonder recht op een verblijfsvergunning is een essentieel onderdeel van het migratiebeleid van de Europese Unie (EU). De afwijzing van een verblijfsaanvraag gaat dan ook samen met een terugkeerbesluit, waarmee een migrant verplicht is de EU te verlaten. Door migranten zonder verblijfsrecht snel terug te laten keren, wil de EU ook irreguliere migranten ontmoedigen om de lange en gevaarlijke reis naar Europa te ondernemen. Migranten die niet uit eigen beweging voldoen aan de plicht om te vertrekken kunnen een inreisverbod krijgen.